Informacje dla rodziców, nauczycieli - Objawy dysleksji rozwojowych

Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania to zespół zaburzeń, na które składają się:

- dysleksja właściwa – zaburzenia dotyczące czytania,

- dysgrafia – zaburzenia w zakresie technicznej czynności pisania, trudności w osiągnięciu prawidłowego poziomu graficznego pisma,

- zaburzenia umiejętności poprawnego zapisu słów, problemy z opanowaniem ortografii.

S z k o ł y  p o n a d p o d s t a w o w e (l i c e u m , t e c h n i k u m ) – o b j a w y   d y s l e k s j i   u   m ł o d z i e ż y:

Wcześniej występujące objawy dysleksji (I - III), utrzymują się, a dodatkowo pojawiają się nowe. Uczeń pracuje niewspółmiernie do osiąganych wyników szkolnych; często uzyskuje wyniki znacznie poniżej swoich możliwości.

JĘZYK POLSKI:

Czytanie:  

- wolne tempo czytania (czasem jedyne objawy trudności w czytaniu), trudności ze zrozumieniem i zapamiętaniem treści,

- niechęć do czytania długich tekstów i grubych książek.

Pisanie:

- nieprawidłowa pisownia – zazwyczaj dominują błędy ortograficzne, pomimo znajomości zasad pisowni (czasem jest to jedyny rodzaj trudności),

- pismo fonetyczne,

- opuszczanie liter, dodawanie, przestawianie,

- trudności z organizacją tekstu (pisanie wypracowań), stylistyką; interpunkcją,

- błędy gramatyczne,

- trudne do odczytania odręczne pismo.

JĘZYKI OBCE:

- trudności z poprawnym pisaniem, pomimo dobrych wypowiedzi ustnych,

- trudności z budowaniem wypowiedzi słownych,  

- trudności z zapamiętywaniem słówek,

- trudności z odróżnianiem podobnych wyrazów;  nieprawidłowa wymowa,

- trudności z rozumieniem i zapamiętywaniem tekstu mówionego lub nagranego na taśmę,

- kłopoty z zapisem wyrazów w poprawnej formie gramatycznej.

GEOMETRIA:

- trudności z zadaniami angażującymi wyobraźnię przestrzenną,

- niski poziom graficzny wykresów i rysunków.

BIOLOGIA :

- trudności z opanowaniem terminologii (dłuższe nazwy, nazwy łacińskie);  problemy z organizacją przestrzenną schematów i rysunków,

- trudności z zapisem i zapamiętaniem łańcuchów reakcji biochemicznych,

- trudności z opanowaniem systematyki (hierarchiczny układ informacji).

CHEMIA:

- nieprawidłowe zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych,

- problemy z opanowaniem terminologii (nazwy i symbole pierwiastków i związków chemicznych),

- trudności z zapamiętywaniem danych zorganizowanych przestrzennie (tablica Mendelejewa).

GEOGRAFIA:

- trudności z czytaniem i rysowaniem map,

- trudności z orientacją w czasie i przestrzeni (wskazywanie kierunków na mapie i  w przestrzeni,

- obliczanie stref czasowych, położenia geograficznego, kąta padania słońca itp.),  

- trudności z zapamiętywaniem nazw geograficznych.

HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE:

- trudności z zapamiętywaniem nazw i nazwisk,

- zła orientacja w czasie (chronologia, daty),

- trudności z orientacją na mapach historycznych.

SZTUKA:

- trudności z czytaniem nut,

- trudności ze szczegółowym analizowaniem obrazów,

- trudności z rysowaniem (rysunek schematyczny, uproszczony) i organizacją przestrzenną prac plastycznych.

KULTURA FIZYCZNA:

- trudności z opanowaniem układów gimnastycznych (sekwencje ruchowe zorganizowane w czasie i przestrzeni),  

- trudności w bieganiu, ćwiczeniach równoważnych,

- niechęć do uprawiania sportów wymagających dobrego poczucia równowagi (deskorolka, windsurfing, snowboard itp.),

- trudności w opanowaniu gier wymagających użycia piłki.

Z dysleksją rozwojową może (nie musi) współwystępować dyskalkulia – specyficzne trudności w uczeniu się arytmetyki.

Wspólne symptomy to:

- błędne zapisywanie i odczytywanie liczb wielocyfrowych (z wieloma zerami lub miejscami po przecinku);  przestawianie cyfr (np. 56–65),

- trudności z dodawaniem w pamięci, bez pomocy kartki papieru,

- zapamiętaniem tabliczki mnożenia,

- nieprawidłowa organizacja przestrzenna zapisu działań matematycznych, przekształcania wzorów,

- zapisywania znaków nierówności,

- nieprawidłowe odczytywanie treści w zadaniach tekstowych,  

- nieprawidłowe wykonywanie wykresów funkcji.

Specyficzne trudności pojawiają się również w pozaszkolnych obszarach aktywności.

Uczenie się czynności użytecznych w życiu codziennym – trudności z:

- wypowiadaniem się i artykulacją złożonych wyrazów (spooneryzmy – przejęzyczenia, „przekręcenie” nazwisk i nazw),

- zautomatyzowaniem własnego podpisu,  

- wypełnianiem formularzy,

- nauczeniem się prowadzenia samochodu,

- nauczeniem się układów tanecznych na kursie tańca.

Zapamiętywanie nazw i danych stanowiących sekwencje:

- trudności z zapamiętaniem i dokładnym przekazaniem informacji odebranych przez telefon,  

- trudności z wymienieniem nazw miesięcy w prawidłowej oraz w odwróconej kolejności.

Liczby:

- mylenie numerów, na przykład autobusów, takich jak 61 i 16, 6 i 9,

- mylenie kolejności cyfr przy wybieraniu numeru telefonicznego,  

- mylenie dat i godzin terminu spotkań,

- trudności z zapamiętaniem numerów telefonów, danych liczbowych.

Orientacja w czasie i przestrzeni:

- kłopoty z planowaniem, organizacją i zarządzaniem czasem, materiałami oraz zadaniami,

- trudności z odróżnianiem strony prawej od lewej,

- kłopoty z czytaniem mapy lub z orientowaniem się w nieznanym terenie.

Inne trudności młodzieży z dysleksją – w różnych sytuacjach edukacyjnych:

a) Trudności w posługiwaniu się słownikami, encyklopediami wynikające m.in z deficytów pamięci sekwencyjnej.

b) Trudności w analizowaniu tekstów:

- wskazywaniu elementów konstrukcji tekstów (gdzie kończy się wstęp),

- we wskazywaniu znaków składniowej organizacji tekstu (znaki interpunkcyjne, akapity),  wskazywaniu znaków nacechowania emocjonalnego,  wskazywaniu znaków stylistycznych.

c) Trudności w tworzeniu i ocenie poprawności własnych tekstów:  

- wypowiedzi uproszczone lub zbyt rozbudowane,

- brak poprawnej struktury tekstu, logicznej spójności, chaos treści – różny poziom ogólności i wnikliwości,

- trudności w doborze argumentów, hierarchizacji treści, nieproporcjonalność przykładów,

- powtarzanie treści,

- niepotrzebne powroty do już zakończonych wątków,

- brak poprawności gramatycznej,

- błędy ortograficzne.

 d) Trudności w wypowiadaniu się i dyskusji w:

- planowaniu i kompozycji wypowiedzi; doborze argumentów i przykładów; hierarchizacji informacji.

 e) Trudności w notowaniu, streszczaniu z powodu:

- niepewności co do poprawnej formy zapisu,

- słabej pamięci bezpośredniej, braku selektywności informacji – wyboru tego co ważne i zanotowania hasłowego; wolnego tempa czynności pisania i męczliwości .

BIBLIOGRAFIA:

Informacje przygotowane są na podstawie :

Prof. dr hab. Marta Bogdanowicz (Uniwersytet Gdański )Dr hab. Aneta Borkowska (Uniwersytet Marii Curie  Skłodowskiej w Lublinie) - MODEL ROZPOZNAWANIA SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU.

Opracowała: Ewa Długosz