Objawy Dysleksji Rozwojowej

Specyficzne trudności w uczeniu się czytania i pisania to zespół zaburzeń, na które składają się:

- dysleksja właściwa – zaburzenia dotyczące czytania,

- dysgrafia – zaburzenia w zakresie technicznej czynności pisania, trudności w osiągnięciu prawidłowego poziomu graficznego pisma,

- dysortografia – zaburzenia umiejętności poprawnego zapisu słów, problemy z opanowaniem ortografii.

W i e k s z k o l n y – n a u c z a n i e  p o c z ą t k o w e : k l a s a I – I I I:

W pierwszej klasie dzieci ryzyka dysleksji nadal przejawiają wiele symptomów dysharmonii rozwojowych: opóźnienia funkcji ruchowych (trudności z posługiwaniem się nożyczkami, prawidłowym trzymaniem ołówka), wzrokowo-przestrzennych i słuchowo językowych (trudności z różnicowaniem głosek, dokonywaniem analizy i syntezy głoskowej, porównywaniem struktury fonologicznej par wyrazów np. koza – kosa) i mowy, często współistnieją wady artykulacji.

Lateralizacja – u dziecka utrzymuje się słaba przewaga jednej z rąk.

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – dziecko ma trudności:

- ze wskazywaniem na sobie części ciała (prawe – lewe), 

- z określeniem położenia przedmiotów względem własnej osoby,

- wskazaniem przedmiotów, które znajdują się „na prawo”, „na lewo” od siebie, 

- często pisze litery i cyfry zwierciadlanie i/lub zapisuje wyrazy od prawej do lewej strony.

Orientacja w czasie – dziecko ma trudności na przykład z określaniem pory roku, dnia.

Bardzo istotnym wskaźnikiem są symptomy pojawiające się podczas czytania i pisania.

1. Czytanie.

Nasilone trudności w nauce czytania, przejawiające się w jednej z form:

- mało błędów, lecz wolne tempo czytania, prymitywna technika (głoskowanie lub sylabizowanie z wtórną syntezą słowa), słabe rozumienie tekstu,

- bardzo szybkie tempo czytania, lecz z wieloma błędami, domyślanie się treści na podstawie kontekstu, często niewłaściwe i słabe rozumienie przeczytanego tekstu.

2. Pisanie.

Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju funkcji wzrokowo - przestrzennych (spostrzegania wzrokowego, pamięci wzrokowej, spostrzeganiem lokalizacji w przestrzeni), przejawiające się jako:

- popełnianie błędów podczas przepisywania tekstów ze wzoru,

- trudności z zapamiętaniem alfabetu,

- trudności z zapamiętaniem kształtu rzadziej występujących liter lub litero skomplikowanej strukturze (np. F, H, Ł, G),

- mylenie liter podobnych pod względem kształtu (np. l - t - ł, m - n, u  y, o - a - e, a - ę, e - ę),

- mylenie liter identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. p - b - d - g, m - w, n - u).

Trudności z opanowaniem poprawnej pisowni związane z opóźnieniem rozwoju funkcji słuchowo-językowych (przede wszystkim aspekt fonologiczny funkcji językowych, czyli spostrzegania słuchowego dźwięków mowy, a także uwaga i pamięć fonologiczna):

- nasilone trudności w pisaniu wyrazów ze słuchu,

- mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym pod względem słuchowo-artykulacyjnym (np. głoski z - s, w - f, d - t, k - g),

- trudności z zapisywaniem zmiękczeń, mylenie głosek i - j,

- trudności z zapisywaniem głosek nosowych: ą - om, ę - en,

- częste opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter i sylab,

- pisanie wyrazów bezsensownych.

Trudności z opanowaniem poziomu graficznego pisma związane z opóźnieniem rozwoju ruchowego i koordynacji wzrokowo  -ruchowej, przejawiające się jako:

- nieprawidłowe trzymanie narzędzia graficznego (ołówka, pióra),

- nadmierne ściskanie pióra podczas pisania oraz nieprawidłowy (nadmierny lub zbyt słaby) nacisk pióra na papier,

- wolne tempo pisania, szybkie męczenie się ręki; niekształtne litery,

- nieprzestrzeganie liniatury,

- nieprawidłowe łączenie liter,

- mało czytelne pismo.

Oprócz wyżej opisanych błędów dzieci te popełniają wiele błędów tzw. ortograficznych, których przyczyną może być słaba pamięć wzrokowa lub kinestetyczno-ruchowa (słaba automatyzacja wzorców ruchowych ręki).

S t a r s z e  k l a s y   s z k o ł y   p o d s t a w o w e j – k l a s a   I V – V I:

Motoryka duża – dziecko:

wykazuje małą sprawność ruchową całego ciała: słabo biega, ma trudności z nauczeniem się jazdy na wrotkach, łyżwach, nartach;

niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych i lekcjach kultury fizycznej;

ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych;

 ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń wymagających uczenia się sekwencji ruchowych – układów gimnastycznych , układów tanecznych.

Motoryka mała: obniżona sprawność ruchowa rąk – dziecko wykazuje:

- małą sprawność manualną – trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w czasie zajęć szkolnych (podczas wykonywania prac technicznych, sklejania modeli, brył na geometrii lub rysowania schematów).

Koordynacja wzrokowo-ruchowa – dziecko:

- ma trudności z rzucaniem do celu i chwytaniem,

- brzydko i niechętnie rysuje, pisze mało czytelnie,

- nieprawidłowo trzyma długopis w palcach, zbyt mocno go ściska oraz naciska na papier podczas pisania (ręka szybko się męczy).

Funkcje wzrokowe – dziecko:

- ma trudności z wyróżnianiem elementów z całości i/lub z ich syntetyzowaniem w całość na przykład podczas składania puzzli,

- wykazuje trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki.

Funkcje słuchowo - językowe – dziecko:

- przekręca złożone wyrazy lub pary wyrazów (tzw. spooneryzmy: ponik kolny),

- używa sformułowań błędnych pod względem gramatycznym, ma trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych, zwłaszcza wyrażających stosunki przestrzenne (np. nad–pod, za–przed, wewnątrz, na zewnątrz),

- wykazuje trudności z różnicowaniem podobnych głosek (np. z – s, b – p, k – g), myli wyrazy zbliżone fonetycznie,

- wykazuje trudności z dokonywaniem operacji na cząstkach fonologicznych (analizy, syntezy, opuszczania, dodawania, zastępowania, przestawienia na głoskach).

Pamięć fonologiczna, sekwencyjna – dziecko ma trudności z:

- zapamiętywaniem trudniejszych nazw, terminów,

- zapamiętaniem sekwencji nazw np. wczoraj – dziś – jutro, nazw miesięcy, szeregów cyfr,

- zapamiętaniem wiersza, złożonych poleceń,

- zapamiętaniem kolejność liter w alfabecie,

- szybkim nazywaniem szeregu prostych obrazków, liter, cyfr,

- szybkim wymienieniem nazw, np. owoców, imion,

- zapamiętaniem tabliczki mnożenia, liczeniem w pamięci prostych zadań.

Trudności te występują podczas rozwiązywania takich zadań, jak: dokonywanie analizy i syntezy (głoskowej i sylabowej), analizowanie i rekonstruowanie struktury fonologicznej słów (np. szukanie słów ukrytych w słowie: lewkonia; zrozumienie, co to znaczy: „kadokamek”, „ponik kolny”).

Lateralizacja – dziecko ma nieustaloną lateralizację (obuoczność, niewielka przewaga jednej ręki).

Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – dziecko ma trudności z:

- określaniem części ciała terminami: prawe – lewe u osoby naprzeciwko,

- określeniem terminami: prawe – lewe położenia trzech przedmiotów względem siebie.

Orientacja w czasie.

 - dziecko z trudem zapamiętuje terminy i daty w życiu codziennym; historii; ma problemy z chronologią zdarzeń.

W tym też okresie pojawiają się trudności w innych przedmiotach szkolnych niż język polski.

Duże problemy mogą sprawiać uczniom z zaburzeniami percepcji wzrokowej, przestrzennej i pamięci wzrokowej, takie przedmioty szkolne jak:

- geografia (zła orientacja na mapie, w stronach świata),

- arytmetyka (odczytywanie liczb od prawej do lewej strony, mylenie znaków nierówności, trudności z przestrzenną organizacją zapisu działań „w słupkach”, trudności z operowaniem długimi liczbami, z wieloma zerami lub miejscami po przecinku), 

- geometria (rysunek uproszczony, schematyczny); czy dzieci się tego uczą???,

- chemia (zapisywanie łańcuchów reakcji chemicznych),

- muzyka (czytanie i zapis nut).

Uczniom z zaburzeniami percepcji słuchowej dźwięków mowy, funkcji językowych i pamięci słuchowej trudności sprawiają przedmioty:

 - języki obce (zapamiętywanie słówek, odróżnianie podobnych wyrazów, prawidłowa wymowa),

 - biologia (opanowanie terminologii),

 - historia (zapamiętywanie nazwisk, nazw, dat, orientacja w czasie – chronologia), 

- arytmetyka (zapamiętywanie szeregów cyfr, szczególnie wspak, utrwalenie tabliczki mnożenia oraz liczenie w pamięci).

Trudności pojawić się mogą również w przedmiotach szkolnych wymagających dobrej sprawności motorycznej: 

 - kultura fizyczna (niektóre ćwiczenia, np. równoważne, układy gimnastyczne),

 - sztuka, 

- geometria, 

- biologia,

- geografia,

- rysowanie.

BIBLIOGRAFIA

Informacje przygotowane są na podstawie :

Prof. dr hab. Marta Bogdanowicz (Uniwersytet Gdański ) Dr hab. Aneta Borkowska (Uniwersytet Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie) - MODEL ROZPOZNAWANIA SPECYFICZNYCH TRUDNOŚCI W CZYTANIU I PISANIU (ORE).

Opracowała: Ewa Długosz